Phương Đông-Hoa Lợi: Đầu xuân hành hương về Đất Phật

Bạn Trần Quang Hải -Bạn Đỗ Văn Thanh (chụp ở đền Đô Bắc Ninh ngày 14/2/2013)

Mùng 3 tết năm Quí Tị trời ở Hà Nội có mưa nhẹ; bầu trời như hạ xuống thấp hơn mọi năm. Cái rét ngọt làm cho hương vị ngày tết còn in đậm trên từng mái nhà con phố. Ngày tết đường phố rất vắng nên Thủ đô Hà Nội không sôi động như những ngày thường.

Theo lịch Vạn sự thì ngày mùng 3 tết là Ngày Hành Thổ ; ngày Kỷ Dậu: Kỷ Thổ sinh Dậu Kim- Đại cát. Ngày này có nhiều sao tốt; rất tốt cho đi lễ đền chùa cầu may; hay đi thăm người thân, trồng cây, và làm lễ hoá vàng buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều đều tốt.

Hẹn nhau từ trong tết; ngày mùng 3 tết anh em bạn từ Hà Giang về ăn tết tại nhà bạn Đỗ Văn Thanh ở quận Đống Đa (trước là Phó Giám đốc sở Giao thông vận tải Hà Giang và nay đang công tác tại Tổng cục đường bộ Việt Nam).

Năm nào cũng vậy, và cũng đã hơn mười năm rồi, bạn Trần Quang Hải (Phó Giám đốc Ban quản lí Sở Giao thông vận tải Hà Giang) và bạn Đặng Mạnh Hà (Giám đốc một doanh nghiệp tên tuổi của Hà Giang) gặp nhau tại Hà Nội và đi vãng cảnh trẩy hội Chùa Hương và một số đền chùa quanh vùng Bắc bộ.

Cơm nước xong; 9 giờ 30 trên chiếc xe camry cùng bốn anh em thẳng hướng về Bến Đục trẩy hội chùa hương. Đến 11 giờ 30 đã đến khu vực bến Yến. Năm nay đi chùa vào ngày 3 tết, trời mưa không to lắm nhưng rất nhiều nước làm cho cái rét tê tái lòng người. Tuy vậy theo ban quản lí chùa Hương từ ngày mùng 1 đến mùng 3 tết đã có khoảng 2 vạn người đến chùa Hương và hệ thống cáp treo vận chuyển khách đã hoạt động.

Khi chùa Hương khai hội xung quanh núi rừng của khu quần thể di tích bừng lên của hoa mơ nở trắng núi rừng Hương Sơn, phật tử cùng tao nhân mặc khách khắp 4 phương lại nô nức trẩy hội chùa Hương. Hành trình về một miền đất Phật - nơi Bồ Tát Quan Thế Âm ứng hiện tu hành ở non cao Hương Tích , để dâng lên Người một lời nguyện cầu, một nén tâm hương, hoặc thả hồn bay bổng hòa quyện với thiên nhiên ở một vùng rừng núi còn in dấu Phật.

Hội chùa Hương diễn ra trong thời gian 3 tháng trên địa bàn xã Hương Sơn ( huyện Mỹ Đức, tỉnh Hà Nội). Vào những ngày tổ chức lễ hội, chùa Hương tấp nập vào ra hàng nghìn con thuyền: Gỗ, sắt, máy... Nét độc đáo của hội chùa Hương là thú vui ngồi thuyền vãng cảnh lạc vào non tiên cõi Phật. Chính vì vậy, nói đến chùa Hương là nghĩ đến con đò và đàn cò trắng thấp thoáng đôi bờ như lạc vào cõi bồng lai tiên cảnh- Đi thuyền trên suối Yến một dạng của văn hóa thuyền của cư dân Việt ngay từ thuở xa xưa. Và đến nay, ngày hội bơi thuyền ở chùa Hương luôn tạo cảm hứng mãnh liệt cho người đi hội.

Rời con thuyền, giã từ sông nước, điểm đầu tiên của chùa Hương là đi vào vùng núi có tên rất ngọt ngào “Mâm xôi-con Gà” , du khách và phật tử bắt đầu những dây phút vượt núi đi lên (ngày xưa là hẻm núi nho nhỏ, ngày nay là một con đường rộng và thoai thoải hai bên xây bậc) ; lúc này thấp thoáng trong mù sương con người được hòa nhập vào núi rừng trong cảnh chùa chiền và bắt đầu hành trình mới - hành trình leo núi. Chùa đầu tiên trong chùm di tích là chùa Thiên Trù. Vào chùa thắp một nén hương lòng nguyện ước cầu cho “quốc thái dân an” và cầu cho gia đình hạnh phúc một năm “sức khỏe và vạn sự như ý cát tường”. Từ đây đi tiếp lên. Đi cáp treo hoặc leo bộ.
    Nếu leo núi chơi hang, chơi động có cái lý thú riêng vì mọi người đông đảo hăm hở và khí thế. Số người leo núi bộ hành thường đông hơn số đi cáp treo. Leo núi Hương Sơn dẫu có mệt nhưng có cảnh có người và có không khí của ngày hội nên ai cũng cảm thấy thích thú với cuộc chơi xuân vãn cảnh chùa của mình. Cuộc leo núi ấy tạo ra trong con người tâm lý kỳ vọng, muốn vươn lên đến cái đẹp. Và sự kỳ vọng cái đẹp hẳn sẽ làm cho con người thêm phần sảng khoái tin yêu cuộc đời này hơn. Còn đi cáp treo cũng có cái hay của nó, từ trên cao nhìn toàn cảnh Hương Sơn trong sương, xanh xanh những thảm cây xanh tươi tốt và xa xa là những mảnh ruộng đang vào vụ. rừng hoa mơ trắng kiêu hãnh trên vùng Hương Sơn.
         Có thể thấy, trẩy hội chùa Hương không chỉ dừng lại ở chốn Phật đài hay bầu trời - cảnh bụt, mà trước hết là do ở sự tiếp xúc hòa quyện giữa con người trước thiên nhiên cao rộng. Vẻ đẹp lung linh của sông nước, bao la của đất trời, sâu lắng của núi rừng, huyền bí của hang động… Và dường như đất - trời, sông núi đẹp hơn nhờ tài sáng tạo hình tượng của thiên nhiên hùng vĩ. Về nơi đất Phật bao giờ cũng thấy nhẹ nhõm và cái tâm an.

      Năm nay, phí tham quan danh thắng chùa Hương và phí thuyền, đò, cáp treo không tăng so với năm ngoái (2012). Giá vé tham quan thắng cảnh chung cho toàn khu di tích chùa Hương là 85.000đ (Trong đó: 50.000 đồng/lượt,là giá vé thuyền đò tuyến Hương Tích (tuyến chính) là 35.000 đồng/lượt là vé thắng cảnh. Vé cáp treo là 120.000đ/khứ hồi (từ Ga Thiên Trù đi Ga Hương Tích). Mùa hội này, có khoảng 5.000 thuyền, đò được đưa vào sử dụng phục vụ du khách.

Tuy nhiên ngoài những chiếc đò chở khách theo truyền thống thì có rất nhiều những chiếc xuồng máy cùng hoạt động nên làm cho sóng nước vào các đò chèo tay rất nguy hiểm! Nếu đi chùa Hương năm nay du khách hãy cẩn thận vì sóng nước có thể làm cho đò chèo tay bị chìm!

Chào chùa Hương đoàn tiếp tục đi Nam Định, nơi đó có quần thể di tích Thiên Trường; quần thể gồm 3 công trình kiến trúc chính là đền Thiên Trường (hay đền Thượng), đền Cố Trạch (hay đền Hạ) và đền Trùng Hoa. Trước khi vào đền, phải qua hệ thống cổng ngũ môn. Qua cổng là một hồ nước hình chữ nhật. Chính giữa phía sau hồ nước là khu đền Thiền Trường. Phía Tây đền Thiên Trường là đền Trùng Hoa, phía Đông là đền Cố Trạch.

         Đền Cố Trạch nằm phía Đông của đền Thiên Trường. Nhìn từ sân, bên phải đền Thiên Trường. Đền Cố Trạch được xây vào năm 1894. Đền Cố Trạch đặt bài vị của Trần Hưng Đạo, gia đình và gia tướng. Tiền đường của đền Cố Trạch là nơi đặt bài vị của 3 gia tướng thân tín của Trần Hưng Đạo, đó là Phạm Ngộ, Phạm Ngũ Lão và Nguyễn Chế Nghĩa.
     Thiêu hương (kinh đàn) là nơi đặt long đình trong có tượng Trần Hưng Đạo cùng 9 pho tượng Phật. Bên trái đặt bài vị các quan văn. Bên phải đặt bài vị của các quan võ. Gian tả vu là nơi đặt bài vị Trương Hán Siêu, Phạm Thiện Nhân và các bài vị văn thần triều Trần. Gian hữu vu là nơi đặt bài vị võ thần triều Trần, bài vị Trần Công và các thân nhân họ Trần. Tòa trung đường là nơi đặt bài vị và tượng của Trần Hưng Đạo, bài vị của 4 người con trai, của Phạm Ngũ Lão và các tả hữu tướng quân.Tòa chính tẩm là nơi đặt bài vị của cha và mẹ Trần Hưng Đạo, của Trần Hưng Đạo và vợ (công chúa Thiên Thành), của 4 người con trai và 4 người con dâu của Trần Hưng Đạo, của con gái và con rể (Phạm Ngũ Lão).

Đến đây du khách đừng quên vào khu đền Bảo Lộc. Đền Bảo Lộc nguyên là đền An Lạc, thuộc làng Bảo Lộc, tổng Hữu Bị, huyện Mỹ Lộc nay là xã Mỹ Phúc huyện Mỹ Lộc tỉnh Nam Định. Từ khu di tích Thiên Trường (thành phố Nam Định) đi vào đền Bảo Lộc khoảng 2km. Ngày nay đi lại rất thuận tiện giao thông thông thoáng gặp dốc Hữu Bị rẽ trái, đi dọc đê Châu Giang. Đền được xây dựng trên đất “thang mộc” của An sinh vương Trần Liễu, thân phụ của Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn và là anh trai của Trần Thái Tông – vị vua đầu tiên của vương triều Trần.

Tương truyền, ấp An Lạc là nơi sinh ra và lớn lên của Trần Quốc Tuấn, một thiên tài quân sự đã làm vẻ vang đất nước với ba lần đánh tan quân xâm lược Nguyên Mông. Tài hoa, đức độ, cuộc đời ông là bản anh hùng ca về tinh thần trung – hiếu – nghĩa – chí – tín. Ông đã từng khảng khái trả lời vua Trần Nhân Tông trong lúc nguy nan: “Xin hãy chém đầu thần trước, sau hãy hàng giặc. Đầu thần còn giữ được, xã tắc vẫn bền vững lâu dài, xin bệ hạ đừng lo”. Với công lao to lớn trong ba cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, tháng 4 năm 1288 ông được ban tước hiệu “Quốc công tiết chế Hưng Đạo đại vương”. Khi ông mất, triều đình lại phong là: “Thái sư Thượng phụ Thượng quốc công Nhân vũ Hưng Đạo đại vương”. Suốt một đời phò vua giúp nước, ông dốc sức xây dựng Đại Việt thành quốc gia “Thái bình thịnh trị” với câu nói nổi tiếng “Khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ bền gốc, đó là thượng sách giữ nước vậy”. Chính sách trọng nông, lấy dân làm gốc…không chỉ giúp nhà Trần chiến thắng những kẻ thù mạnh nhất mà còn giúp vương triều tồn tại và phát triển rực rỡ gần 200 năm. Là đại thần của triều đình, được ví là bậc Thượng phụ nhưng Hưng Đạo đại vương luôn lấy chữ “nhân” để xử thế, vì vậy ông gần gũi với dân và được nhân dân tôn kính. Ông là “Cha”, là “Đức Thánh Trần”, là huyền thoại sống mãi trong tâm thức của lớp lớp thế hệ người Việt Nam. Nhân dân dựng đền thờ ông ở nhiều nơi trong ấp An Lạc là nơi anh hùng dân tộc đã gắn bó thuở thiếu thời.

Vào dịp khai ấn đầu xuân, năm nay vào sáng 15/1 Quí Tị khai ấn “theo lệ xưa vào đêm rằm thì Hưng Đạo vương Trần Quốc cấp “Lộc ấn” cho các tướng”. Nếu Giám đốc các doanh nghiệp vào Bảo Lộc “quê” của Ông du khách sẽ “nhận Lộc ấn” ngay không phải chờ đến sáng 15; một tục hay rất cần truyền đời mãi mãi !

Tiếp tục hành hương vào du di tích Phủ Dầy. Quần thể di tích Phủ Dầy gồm hơn 20 đền, phủ, chùa, lăng,... nằm trải đều trong một không gian đẹp với cảnh quan thiên nhiên phong phú, có núi có sông xen giữa ruộng đồng màu mỡ thuộc xã Kim Thái, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Phủ Dày là một quần thể di tích gồm ba di tích chính: phủ Tiên Hương (phủ chính), phủ Vân Cát và lăng bà Chúa Liễu.

Ở đây có phủ chính Tiên Hương thờ bà chúa Liễu Hạnh, một trong “Tứ Bất Tử” của điện thần Việt Nam (Thánh Tản Viên, Thánh Dóng, Chử Đồng Tử, bà chúa Liễu Hạnh). Phủ Tiên Hương là một công trình đẹp được xây dựng từ thời Lê - Cảnh Trị (1663 - 1671) và đã qua nhiều lần trùng tu. Phủ Tiên Hương có 19 toà với 81 gian lớn nhỏ, mặt phủ quay về phía tây nam nhìn về dãy núi Tiên Hương. Trước phủ có hồ và một sân rộng, có 3 toà nhà dàn hàng ngang hai tầng, tách mái. Một hồ bán nguyệt có lan can thấp bao quanh, có bình phong và hai cầu vượt đều bằng đá chạm khắc hình con rồng với móng vuốt sinh động tinh xảo. Phủ có 4 lớp thờ (4 cung): đệ nhất, đệ nhị, đệ tam, đệ tứ. Các cung đều được tập trung các nghệ thuật chạm khắc tinh vi, thể hiện đủ các mảng đề tài: rồng, phượng, hổ... Chính cung (cung đệ nhất) có một khám thờ khảm trai, bề thế và tinh xảo. Đây chính là nơi đặt 5 pho tượng có giá trị mỹ thuật cao của thế kỷ thứ 19.

Theo tục truyền Bà chúa hay phát “Lộc tiền” cũng tương tự Bà chúa “kho” nhưng vì bà “cho không” như kiểu “lộc rơi, lộc vãi” không phải trả vào cuối năm, nên thông thường những người làm nghề ngân hàng, buôn bán , công chức.....đầu xuân đến “xin lộc” rất đông. “Lộc” được bà phát ở trong “chính cung” ; du khách, đệ tử phải xếp hàng “vào cung”; “lộc” là một miếng vải áo chừng 3 phân “vuông” và một cành “Lộc đỏ”. Nếu ai đã đến Phủ Dầy mà không vào cung “xin lộc” coi như chưa vào đền!

Tạm biệt Phủ Dầy, tiếp tục hành hương vào đất Phật chùa Bái Đính. Đến đây mới thấy một không gian “đất Phật mênh mông ”.

Chùa Bái Đính là một quần thể chùa lớn nhất với nhiều kỷ lục châu Á và Việt Nam được xác lập như chùa có diện tích lớn nhất Việt Nam, chùa có tượng Phật bằng đồng dát vàng lớn nhất châu Á, chùa có hành lang La Hán dài nhất châu Á... Chùa Bái Đính được công nhận là di tích cấp quốc gia đặc biệt. Hiện nay xác hạng mục xây dựng, đang mở rộng khu chùa. Chùa nằm ở cửa ngõ phía tây khu di tích cố đô Hoa Lư, bên quốc lộ 38B, thuộc xã Gia Sinh - Gia Viễn cách Hà Nội 95 km.

Quần thể chùa Bái Đính hiện có diện tích 539 habao gồm 27 ha khu chùa Bái Đính cổ, 80 ha khu chùa Bái Đính mới, các khu vực như: công viên văn hoá và học viện Phật giáo, khu đón tiếp và công viên cảnh quan, đường giao thông và bãi đố xe, khu hồ Đàm Thị, hồ phóng sinh... vẫn đang được tiếp tục xây dựng.
Đến Bái Đính du khách, phật tử nên đi lên chùa Cổ Bái Đính tọa lạc trên núi Bái Đính. Khu chùa này nằm gần trên đỉnh của một vùng rừng núi khá yên tĩnh, gồm có một nhà tiền đường ở giữa, rẽ sang bên phải là hang thờ Phật, rồi đến đền thờ thần Cao Sơn ở sát cuối cửa sau của hang sáng; rẽ sang bên trái là đền thờ thánh Nguyễn rồi đến động tối thờ mẫu và tiên. Nơi đây nằm ở vùng đất hội tụ đầy đủ yếu tố nhân kiệt theo quan niệm dân gian Việt Nam, đó là đất sinh Vua, sinh Thánh, sinh Thần.

Năm nay vào khu vực chùa du khách thấy về tổ chức rất tốt không còn cảnh chen lấn lộn xộn giữa du khách và người bán hàng dong; từ bãi gửi xe có khoảng 200 cái xe điện vận chuyển du khách phật tử vào cổng chùa, sau đó du khách đến chùa Hạ thờ Phật Bà Quán Thế Âm nghìn tay nghìn mắt, Chùa Trung thờ phật tổ Thích Ca Mô Ni Phật, chùa Thượng thờ Tam Thế Phật. Từ chùa Thượng có đường lên khu chùa Cổ khoảng 600 m dốc thoai thoải dễ đi lắm.

Vé xe điện từ bãi gửi xe vào cổng chùa khoảng 3,5 km giá 50.000đ/vé khứ hồi. Nhưng chiều ra (khứ hồi) ban quản lí làm chưa tốt lắm, tuy xe nhiều nhưng do điều hành kém nên du khách chen nhau lên xe rất lộn xộn. Nếu ở điểm này mà xây dựng được bến lên xe và có đường đi cho du khách để không chen nhau lên xe thì tốt. Mặt khác đường đi vào nhỏ ; mà xe và du khách bộ hành đi chung đường nên rất có thể xẩy ra tai nạn vì khách đông và xe điện lại nhiều tránh nhau rất khó.

Chào tạm biệt chùa Bái Đính, đoàn hành hương về đền Bà chúa “kho”.

Đền Bà Chúa Kho toạ lạc trên lưng chừng ngọn núi Kho, tại khu Cô Mễ, xã Vũ Ninh, TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh.

Đây không chỉ là khu di tích lịch sử có giá trị nằm trong quân thể di tích của khu Cô Mễ (gồm: Đình - Chùa - Đền) mà còn là nơi hàng năm nhân dân khắp cả nước hành hương mang tính tín ngưỡng. Ngôi đền có liên quan đến sự kiện Lý Thường Kiệt lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Tống năm 1076. Vào thời đó ở làng Cổ Mễ, núi Kho, Cầu Gạo... vốn là những nơi đặt kho lương thực của quân Lý ở bờ nam chiến tuyến Như Nguyệt (Sông Cầu . Đền Cổ Mễ thờ Bà Chúa Kho chính là nơi tưởng niệm một người phụ nữ Việt Nam đã khéo tổ chức sản xuất, tích trữ lương thực, trông nom kho tàng quốc gia trong thời kỳ trước và sau chiến thắng Như Nguyệt. Vào đời nhà Lý, Bà có công giúp triều đình trông coi kho lương thực tại Núi Kho (tỉnh Bắc Ninh) và đã "thác" trong cuộc kháng chiến chống quân Tống vào ngày 12 tháng giêng năm Đinh Tỵ (1077). Nhà vua thương tiếc phong cho Bà là Phúc Thần. Người dân nhớ thương Bà lập nên đền thờ tại kho lương thực cũ của triều đình ở Núi Kho và gọi Bà với một niềm tôn kính là: Bà Chúa Kho. Bà Chúa Kho xuất thân từ một gia đình nghèo khó ở làng Quả Cảm gần đó. Sau khi lấy vua Lý, thấy ruộng đất ở đây bị hoang hoá, bà xin vua cho về làng chiêu dân lập ấp, khai khẩn ruộng hoang. Không ai biết tên bà, khi bà qua đời, nhân dân lập đền thờ để ghi lại công ơn bà là đã hết lòng chăm lo cho dân ấm no, trông coi các "lẫm thóc, lẫm tiền" của Nhà nước. Công lao của bà đã được triều đại phong kiến ghi nhận qua việc sắc phong đền thờ bà là "Chủ khổ linh từ" (Đền thiêng thờ bà Chúa Kho). Ngày nay trong chùa còn ba pho tượng đá khá đẹp mang rõ phong cách điêu khắc thời Mạc.

Vì Bà có kho lương, kho gạo nên đầu năm khi giao thừa vừa sang năm mới, thì du khách thập phương đã ùn ùn kéo đến để “vay tiền”, tuy nhiên cũng có nhiều người đến vãn cảnh, vui xuân, hoặc “xin lộc rơi, lộc vãi”. Số mà vay theo mọi người nói lại, “đầu năm vay, cuối năm phải đến trả” thì số làm ăn được mới không bị Bà “thu đi”. Tuy nhiên các mâm lễ cũng khác nhau, nếu “xin lộc rơi, lộc vãi” thì khoảng 180.00 đ đến 250.000đ/mâm; còn “vay tiền” tiền của Bà thì giao động khoảng 300.000.000 đ đến 500.000.000đ/mâm tùy theo việc vay và kinh doanh ngành nghề. Đầu xuân mà du khách đến đền Bà Chúa ùn ùn.

Cuối cùng là di tích Đền Đô. Đền Đô nằm trên vùng đất "địa linh nhân kiệt" Đình Bảng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh (cách Thủ đô Hà Nội 20 km). Từ xưa vùng đất này đã nổi tiếng là vùng văn hóa, là nơi có phong cảnh đẹp. Đền Đô được xây dựng từ thời Lý Công Uẩn (thế kỷ XI).
Đền nổi tiếng là vùng văn hóa, là nơi có phong cảnh đẹp. Đền Đô được xây dựng từ thời Lý Công Uẩn (thế kỷ XI). Đền thờ 8 vị vua nhà Lý đó là: Lý Công Uẩn tức Lý Thái Tổ (1009-1028); Lý Thái Tông (1028-1054); Lý Thánh Tông (1054-1072); Lý Nhân Tông (1072-1128); Lý Thần Tông (1128-1138); Lý Anh Tông (1138-1175); Lý Cao Tông (1175-1210) và Lý Huệ Tông (1210-1224).

Bên ngoài , phía trước đền là một hồ bán nguyệt ; xây dựng trên hồ có một nhà gọi là Nhà thủy đình . Đây là nơi để các chức sắc ngày trước ngồi xem biểu diễn rối nước. Hồ này thông với ao Cả trên và ao Cả dưới và sông Tiêu Tương xưa. Thủy đình ở phía Bắc hồ rộng 5 gian có kiến trúc chồng diêm 8 mái, 8 đao cong.Kiến trúc của nhà Thủy đình rất đẹp ; khi Pháp đô hộ nước ta , nhà thủy đình từng được Ngân hàng Đông Dương (thời Pháp thuộc) chọn là hình ảnh đẹp và in trên giấy bạc "năm đồng vàng".

Đầu xuân đi đến đền chùa là một chuyến hành hương mang tính tâm linh, nhưng không phải ai cũng trải nghiệm được đủ sắc thái của đất trời và đấng linh thiêng giữa con người trong cuộc đời mênh mông mà hữu hạn. Có lẽ, để có một cái tâm an tĩnh để suy ngẫm nhân tình thế thái thì nên đến đền -chùa, chính là lúc này đây.
Vui xuân này Quí Tị nhớ đến mùa xuân Giáp Ngọ sau vui lắm, hẹn gặp lại và thành tâm chúc nhau một năm sức khỏe và thành đạt trên mọi mặt cuộc sống, cuộc vui nào mà không vài chén phải không? (mà không uống mới là lạ)./.